Karavan

Karavan Ne Demek?

Gözünüzün önüne bir karavan getirseniz ve bu karavanla istediğiniz yere gidebilecek olsanız, nereye giderdiniz? Muhtemelen çoğu kişi çok düşünmeden “yolun götürdüğü yere” yanıtını verecektir. Çünkü özgür ruhlu gezginler için karavan hem konforu hem de hareket halinde olmayı bir araya getirmesi nedeniyle bir tür özgürleşme aracı olarak görülür.

Peki, dünyanın en eski taşıtlarından biri olan karavanlar hakkında gerçekten neler biliyorsunuz, hiç düşündünüz mü? Ya da karavan ile kervan arasındaki ilişkinin ne olduğuna dair bir bilginiz var mı? Eğer siz de karavan ne demek ya da karavanın adı nereden gelir, karavan ile kervanın ne ilgisi var, gibi soruların yanıtlarını merak ediyorsanız doğru yerdesiniz. Çünkü bu yazımızda adı tarih boyunca özgürlükle ve uzak diyarlarla birlikte anılan karavanları konu alacağız ve “Karavan ne demek?” sorusuna bir yanıt arayacağız. Gelin önce karavan kelimesinin kökenine uzanalım.

Karavan Kelimesinin Anlamı

İnsanların konforlarından ödün vermeden farklı diyarları gezmesini sağlayan karavanın adı dilimize her ne kadar Fransızca’dan geçmiş olsa da kelimenin kökenine doğru bir yolculuğa çıktığımızda yolun bizi Fransa’dan çok daha yakınlara getirdiğini görebiliriz. Karavan sözcüğünün imlediği taşıt gibi zamanla diyardan diyara dolaşması ve sonunda ona adını veren topraklara bu sefer Fransızca üzerinden geri dönmesi oldukça ilginçtir. Aslında kelimenin kökeni Farsça’ya kadar uzanmaktadır.

Kervan denildiğinde akla atların ya da develerin çektiği tekerlekli taşıtların gelmesi boşuna değil. Aslında karavan kelimesinin kullanımına ilk olarak Orta Farsça’da rastlamaktayız. Orta Farsça’da “seferi birlik, kafile” anlamlarına gelen “karawan” sözcüğü yerini zamanla “kafile, katar” anlamlarına gelen Farsça “karvan” sözcüğüne bırakır. Dilimize kervan olarak geçen bu sözcük, karavanlardan oluşan ticaret kafilelerini tanımlamak için kullanılmaktadır. Sözcüğün Arapça ya da Ermenice gibi çevre dillerdeki kullanımındaki benzerliğin yanı sıra Fransızca ve İngilizce’de “caravan” ya da “caravane” olarak kullanılması, karavan kelimesinin de ticaret kervanlarıyla birlikte diyar diyar dolaştığının bir kanıtıdır adeta.

TDK’ya Göre Karavan

Günümüzde karavan denildiği zaman hemen herkesin aklına kamp ya da tatil fotoğrafları gelir. Oysa karavan bir tatil aracından çok daha fazlasıdır. Karavan, gezgin ruhlu insanlar için evlerini gitmek istedikleri yerlere beraberlerinde götürebilecekleri, hareket halinde ve bir o kadar da konforlu bir yaşamın anahtarıdır. Nitekim TDK Sözlüğü’ne göre karavan, “bir otomobilin arkasına takılan, hem taşıt hem konut olarak kullanılan üstü kapalı araç” anlamına gelir. Bu modern tanıma karşın karavanın tarihi otomobil gibi motorlu taşıtlardan çok daha eskiye dayanmaktadır.

Karavan sözcüğünün kökeninin kervan sözcüğüne kadar uzandığı düşünülürse ilk karavanların motorlu taşıtlar tarafından değil, at ya da deve gibi binek hayvanlar tarafından çekildiği söylenebilir. Gerçekten de tarihteki ilk karavan geliştirmeleri at arabaları üzerinde denenmiştir. TDK Sözlüğü’nde belirtildiği gibi motorlu taşıtlar tarafından çekilen ilk karavanlar ise 1900’lü yılların başlarında çeşitli İngiliz şirketleri tarafından üretilmiştir.

Tarihteki İlk Karavan Seyahati

Tarihte modern anlamdaki ilk karavanlar 1800’lü yılların son çeyreğinde sirk çalışanlarının konaklamaları için tasarlanmıştır. Sonraları gezgin yaşam biçimiyle ünlü çingene halkı tarafından benimsenen karavanlar Avrupa’da yaşayan çingeneler tarafından kullanılmıştır. Tarihteki ilk karavan, binek hayvanlarının arkasına bağlanan bir çekme karavandır. Birinci Dünya Savaşı sonrasında motorlu taşıtların gelişmesi ve daha çok insan için ulaşılabilir hale gelmesiyle karavanlar otomobil gibi motorlu taşıtların çektiği seyyar yuvalar haline gelir.

Tarihteki ilk karavan seyahati, Ablert Gölü’nün kaşifi İngiliz Sir Samuel White Baker tarafından 1878 yılında gerçekleştirilir. Sir Baker, Kırbıs’a bir inceleme ve araştırma gezisi yapmayı planlamış ve bu planlarını gerçekleştirmek için bir çingene karavanı satın almıştır. İngiltere’den ayrılmadan önce boyanan ve bakımı yapılan karavanda gerekli tadilatların ve eklemelerin de tamamlanmasıyla karavan, Sir Baker’ın uzun yolculuğuna hazır hale getirilmiştir.

Baker’ın notlarına göre karavan içinde portatif bir yatak, raflar, rafların alt kısmında bir adet gardrop, birkaç çekmece, mutfak eşyaları için kullanılan birkaç adet kilitli dolap, soba, ızgara ve kullanılmadığında duvara asılarak yer israfını önleyen bir masa vardır. Bu anlamda Baker’in tarihte bilinen ilk Avrupalı karavan tatilcisi olduğu söylenebilir. Ancak Sir Baker ve eşinin karavan yaşamı, seyahatlerine eşlik eden yarım düzine kadar hizmetçileri ve üç köpek ile günümüzdeki yalın karavan hayatının epey dışındadır. Yine de Sir Baker’ın karavanda geçirdiği ilk gece günlüğüne yazdığı şu cümleler düşünülürse, karavan ruhunun Sir Baker’ı etkisi altına aldığını söylemek zor olmayacaktır: “Eğer ki dünyanın etrafı ekvator yerine çok iyi bir tür yol ile çevrelenseydi, bu karavan ile sonsuza kadar yolculuk yapabilirdim”.

RV Ne demek?

Günümüzde karavanlar otomobiller tarafından çekilmekte ya da doğrudan kendileri birer motorlu taşıt olarak ön plana çıkmaktadır. Türkçe çekme ya da motokaravan olarak anılan bu araçlar, gezginler için bir yaşam alanı, tatilciler içinse bir eğlence aracıdır. Nitekim, modern karavanları anmak için sıkça kullanılan RV kısaltması karavanın bir eğlence aracı olduğu algısını yaratmak için özellikle tercih edilir.

Uzun haliyle “recreational vehicle”, yani RV, bir evde bulunan yaşam alanı ve elemanlarıyla donatılmış motorlu taşıt ya da römorklar için kullanılır. Kampçı minibüsü, karavan ya da motorhome gibi çeşitli modelleri kapsayan RV, ev konforunu seyahatlere taşıyarak insanların eğlenceyi, özgürlüğü ve rahatlığı seyahatlerinin sonuna kadar yaşamalarını amaçlayan seyahat araçlarıdır. RV’ler seyahat ederken kullanılan yaşam alanları olarak öne çıksa da bazı insanlar RV’leri ana ikametgahı olarak kullanır. Günümüzde yaklaşık olarak bir milyon Amerikalı karavanda yaşamakta ve “modern göçebeler” olarak anılmaktadır.