Geri Dönüştürülemeyen Atıklar Nereye Gidiyor?

Artan nüfusla birlikte çevre kirliliğinin de arttığından bahsederken bir yandan çevre dostu çözümler aramak durumundayız. Bu çözümlerin en başında hepimizin aklına geri dönüşüm alışkınlığı geliyor. Plastiklerin, karton atıkların ve doğaya karışamayan insan üretimi birçok şeye ne olduğunu sanırım hepimiz merak ediyoruz. Özellikle içinde bulunduğumuz dönemde ekstra hassasiyet göstermemiz gereken bir konu “geri dönüşüm”. Bu konuda hemfikir olmak oldukça kolay. Hepimiz dünyaya verdiğimiz zararı azaltmak için kişisel ya da sosyal yaşantılarımızda bazı pratiklerimizi düzenlemeye gayret ediyoruz. Artık bunun bir mecburiyete dönüştüğünü de söyleyebiliriz. Hem ülkemizde hem de dünyanın farklı yerlerinde karşımıza çıkan birçok kültürel atık, insan eliyle tahrip edilen birçok yeşil alan gibi haberleri görmekle beraber daha çevreci bir tutum içinde olmak kaçınılmaz.

Dünyada geri dönüşüm süreçleri nasıl işliyor? Bu soru önemli çünkü geri dönüşüm konusu maalesef bürokrasinin de dahil olduğu bir konu. Geri dönüştürülemeyen atıklar ne yapılıyor? Bu atıklar nerede son buluyor?

Daha bilinçli tüketim alışkanlıklarına sahip olabilmek için öncelikle geri dönüştürülemeyen materyalleri bilmekte fayda var. Merak ettiğimiz başlıklara geçmeden önce geri dönüşümün nasıl bir işlem süreci işlem sürecinden geçtiğinden de biraz bahsedelim.

Geri dönüşüm programları maddelerin cinsine göre farklılık gösteriyor. Ancak genel olarak benzer bir sistem işliyor. Geri dönüştürülecek maddeler alınıyor, malzemelerin ayrıldığı bir tesise götürülüyor. Daha sonra bu malzemelerden yeni ürünlerin oluşturulduğu makinelerden geçerek çeşitli şirketlere satılıyor. Geri dönüşümün önemli adımlarından biri de geri dönüşüm kutularına atacağınız atıkların mümkün olduğunca temiz olması. Temiz olmayan geri dönüştürülebilir maddeler dönüşüm süreçlerine belki de hiç dahil olamıyor. Geri dönüştürülmesi uygun olmayan maddeleri geri dönüşüm kutularına atıldığında bu sistemin verimli çalışmasını engelliyor. Geri dönüştürülemeyen ürünler, geri dönüşebilen maddeleri kirletebiliyor, süreci yavaşlatabiliyor hatta makinelere zarar verebiliyor.

Her madde geri dönüştürülebiliyor mu?

Aslında en başta sormamız gereken sorulardan biri bu. Maalesef özellikle hızlı kent yaşantısında atık üretmek konusunda da oldukça hızlıyız. “Her madde geri dönüştürülebiliyor mu?“ sorusunun ilk vee n net cevabı hayır. Geri dönüştürülemeyen maddelere gelin birlikte bakalım! Bu maddelerin dönüşmeme sebeplerini öğrenmek çevre dostu bir yaklaşım için önemli bir adım.

Kâğıt Havlu ve Mendiller

Kâğıt havlu ve mendiller kâğıttan yapıldığı için geri dönüştürülebilen maddeler olarak düşünülmesi çok normal. Fakat bunlar geri dönüşüm tesislerinde yer alabilmek için standart ölçülerin altında kalan küçük maddelerdir. Ayrıca kâğıt havlu ve mendil günlük hayatta sık kullanılan materyaller olduğundan üzerleri yağ ve yiyecek kalıntılarıyla kaplı halde çöpe atılmak durumunda olduğu için geri dönüştürülebilen maddelerin kirlenmesine sebep oluyor. Bu nedenle geri dönüşüm için uygun maddeler değiller.

Plastik Poşet ve Ambalajlar

Plastik poşetler geri dönüştürülebilir olmakla beraber farklı bir sisteme ihtiyaç duyan madde grubu arasında. Plastik poşetler, yapısından kaynaklanan esneme özelliğiyle geri dönüşüm tesislerindeki makinelere takılıp çalışmalarını engelleyecek hasarlar verebiliyor. Geri dönüşüm istasyonları poşetin içine koyduğunuz geri dönüşümlü maddeleri açmayacaktır. Plastik poşetlere sardığınız geri dönüştürülebilen ürünleri geri dönüşüm kutusuna attığınızda aslında sadece çöpe atmış oluyorsunuz.

Ambalajlardan bahsedince aklımıza ilk olarak paketli gıdalar geliyor elbette. Ancak sadece bununla sınırlı değil. Hediyeler için kullanılan ambalaj kağıtları da maalesef geri dönüşüm sürecinde yer almayanlar arasında. Pek çok farklı türde ambalaj kağıdı geri dönüştürülebiliyor fakat geri dönüştürülemeyen birkaç tür bulunuyor ve bunlar son zamanlarda hızlı tüketim alışkanlıklarıyla birlikte oldukça popüler hâle gelmeye başladı.

Folyolar, ışıltılı veya hatta biraz parlak olan ambalaj kağıtları ek maddeler barındırdığından ve bunlar ayrıştırılamadığı için geri dönüştürülemiyorlar.

Strafor Köpükler

Uzmanlar, son araştırmalarında strafor köpüğün geri dönüştürülme işlemlerinin milyonlarca yıl alacağını bildirdi. Araştırma sonuçları baz alınarak strafor köpük kullanmak yerine alternatif materyallerin aranması doğa için ideal çözümlerden biri olarak görülüyor.

Çeşitli Cam Ürünler

Tüm camlar aynı yapım sürecinden geçmediği için cama ihtiyacınız olduğunda birçok çeşidiyle karşılaşırsınız. Pencereleri, bardakları ve aynaları yapmak için kullanılan camlar erime sıcaklığını değiştiren kimyasallarla işlenir. Bu tür camlar geri dönüşüm tesislerinde makinelere zarar verebilir. Aynı zamanda kırık camlar da işçilere zarar vereceğinden her cam geri dönüşüm tesisleri tarafından kabul edilmez.

Floresan Lambalar

Floresan lambalar, içerisinde az miktarda bulunan cıva elementinden dolayı özel olarak dikkat gerektiriyor. Floresan lambalar, geri dönüşüm kutusuna atılmadan önce içindeki cıvanın tükendiğinden emin olunmalı. Aksi halde, cıva ekosistem ve geri dönüştürülebilen ürünler için tehlikeli hale geliyor.

Çoğu geri dönüşüm tesisi, floresan lambaların güvenilirliğini sağlayan bir çalışma olmadığından floresan lambaları geri dönüşüme kabul etmiyor.

Oyuncaklar

Oyuncaklar plastikle beraber birçok çeşitli materyal içerdiğinden maddelerin ayrıştırılması ve geri dönüştürülmesi mümkün olmuyor.  Oyuncaklar, geri dönüştürülemiyor olması doğa ve canlılık için büyük bir tehlike oluşturmuyor çünkü bu ürünler nesiller boyu kullanılabilir veya oyuncak bağışında bulunulabilir. Böylelikle geri dönüştürülmese bile dolaşımı sağlanarak birçok kişiye ulaştırılıp döngüsel bir kullanım süreci yaratılabiliyor.

Tek Kullanımlık Kâğıt Bardaklar

Tek kullanımlık bardaklar kâğıttan yapılmış olmasına rağmen sıcağı geçirmemesi göz önünde bulundurularak hammaddesi olan kâğıt balmumuyla kaplanarak üretiliyor. Geri dönüşüm tesislerinde balmumu ve kâğıdı birbirinden ayırmak mümkün olmadığından geri dönüştürülemeyen maddeler arasında yer alıyor. Bu sebeple kendi bardak ve termoslarımızı yanımızda bulundurmak aslında en çevre dostu çözümlerden biri. 😊

Doğa dostu adımlar atabilmek için doğru bildiğimiz yanlışları öğrenmek oldukça önemli. Geri dönüştürülemeyen maddeler öğrenmek de bunların başında elbette. Peki bu geri dönüştürülemeyen maddeler neler oluyor? Bu atıklar nereye gidiyor? Doğa dostu bir yaklaşım belirleniyor mu? Tahmin edeceğiniz gibi bu soruların pek de olumlu yanıtları yok.

Dünyada geri dönüşüm süreçleri nasıl işliyor?

Avrupa Birliği’nde plastik atıkların geri dönüşüm oranı tarihte ilk kez azaldı. İklim krizi ve çevre kirliliğinin etkileri her geçen gün artarken plastik atıklar konusu gündemdeki yerini korumaya devam ediyor. AB yönetmelikleriyle getirilen geri dönüşüm hedeflerine ulaşmak için Avrupa ülkelerinin atıklarını ihraç etmeleri ise çevreye verilen zararın azalmasından çok artmasına neden olabiliyor.

Bu konudaki bir diğer üzücü haber ise çoğu gelişmiş ülke, geri dönüştürülebilir atıkların tamamını kendisi işlemektense bir kısmını başka ülkelere göndermeyi tercih etmesi. Bunun sebeplerinin başında, geri dönüşüm için gerekli olan yüksek maliyetler geliyor. Örneğin İngiltere her sene 600 bin tondan fazla plastik atığı geri dönüştürülmesi için ihraç ediyor. Söz konusu atıkların birinci hedefinde ise Asya ülkeleri ve gelişmekte olan ülkeler… Dünyanın çöplüğü Asya ülkeleri ve Türkiye diye nitelendirilebilir.

Geri dönüştürülemeyen atıklara neler oluyor?

Evet aslında birçoğumuz aklına ilk gelen cevaplar maalesef doğru. Geri dönüşümün en önemli adımlarından birinin doğru şekilde ayrıştırılması olduğundan bahsetmiştik. Bu konunun geri dönüştürelemeyen madde ve ambalajların doğaya nasıl zarar verdiğini fark ettiğimizde ne derece önemli olduğunu sanırım daha kolay anlayacağız.

Düzgün şekilde ayrıştırılmadan gönderilen plastik atıklar, geri dönüştürülmek yerine çöp depolarında ve bazen denizlerde son buluyor. Akdeniz’e her yıl karışan 600 bin ton plastik atığın büyük bir kısmı da Türkiye’den çıkıyor.

Denize atılan plastikler ise burada yaşayan canlılara zarar verdiği gibi, içme sularına da karışabiliyor. Bu atıkların denizlere karışıyor olması hem doğadaki diğer canlılara hem insanlara hem de denizlerimize doğru bir ifadeyle geleceğimize ne kadar zarar verdiğini gözler önüne seriyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre içme sularında insan sağlığını olumsuz etkileyecek mikroplastikler bulunuyor. Daha çarpıcı başka bir araştırma ise yetişkin bir insanın yılda ortalama 50 bin mikroplastik yuttuğunu iddia ediyor.

Maalesef geri dönüştürülemeyen atıklar ya da yanlış geri dönüşüm alışkanlıkları sebebiyle aslında doğaya faydalı bir şey yaptığımızı düşünürken yanlış adımlar atabiliyoruz. Geri dönüşüm konusunda bilinçlenmek ve atık oluşumunu azaltmak, deniz kirliliğini önlemek, doğa dostu yaklaşımlar belirlemek için en gerekli adım hâline geliyor.

Bu noktada alınabilecek en iyi önlem ise bu tarz plastik ambalajları mümkün olduğunca az kullanmak hatta neredeyse kullanmamak. Yine de bilinçli adımların önemini de yadsımamalıyız. Her halükarda içinde organik madde kalan plastikleri sudan geçirerek atmak, geri dönüştürülmesi mümkün olan plastikler için bu prosedürü kolaylaştırıyor.