Konu Başlıkları
Çevre dostu alışkanlıklar edinmenin değişen dünya şartlarıyla birlikte giderek önemi artıyor. Geleceği düşünen, doğaya saygılı, yeşili seven insanların kendi yaşantılarındaki küçük çabaları aslında birikerek büyük bir dönüşümün de öncüsü olmaya aday. Bu küçük çabalardan yola çıkarak çöpe giden yiyecekleri tekrar doğaya kazandırmanın bir yolu var desek? Bu çevre dostu yöntemin adı kompost, bir diğer adıyla doğal gübre de diyebiliriz. Çevre dostu bir yaşamı önemsiyorsanız bu ismi mutlaka duymuşsunuzdur. Kompost özellikle son yılların popüler geri dönüşüm ve çevreci alışkanlıklarından biri. Adını sıkça duymaya başladığımız kompost yapımı için birkaç farklı yöntem var. Bunun öncesinde kompostun kelime anlamından yola çıkarak bu kavrama biraz daha yakından bakmaya çalışalım.
Kompost / Fotoğraf: Unsplash
Kompost, bitkisel ve hayvansal atıkların nemli ve oksijenli bir ortamda bozularak ya da çürüyerek -demek belki daha doğru- dönüştüğü organik gübre olarak tanımlanabilir. Çürümek kelimesi başta kulağa hoş gelmeyebilir ama konu kompost olunca işin rengi değişiyor. Kompost ile sebze, meyve ya da çiçek yetiştirirken kullandığınız toprak zenginleşiyor, toprağın iyi hava alabilmesi, işlenebilmesi kolaylaşıyor. Evinize alabileceğiniz bir kompost kutusu ile mutfağınızda oluşan organik atıkların geri dönüşmesini sağlayarak doğanın içindeki döngüye sizin de bir katkınız olabilir. Eğer Bahçeli bir evde oturuyorsanız yarı güneş alan bir alana bu kutuyu yerleştirebilirsiniz. Hatta bahçeli bir eviniz varsa bir kompost kutusu almadan bu kompost kutusunu siz oluşturabilirsiniz. Büyük boy bir kovaya ya da çöp kutusuna delikler açın. Sinek ve böceklerin girmesini engellemek için kovanın içine sinek teli gerip, delikleri içeriden kapatabilirsiniz. Kompostun doğaya faydası kadar tarım üzerindeki olumlu etkileri de tabii ki önemli bir gündem.
Kompost Nedir? / Fotoğraf: Youtube
Bildiğiniz gibi yiyecek atıklarını toprak için verimli hâle getirmek birçok anlamda doğanın işleyişine katkı sağlıyor. Yaklaşık olarak mutfak çöplerinizin %30’unu çöpe gitmekten kurtararak çevreye salınan metan gazının azalmasına katkıda bulunabilirsiniz. Toprağa faydalı organizmalar kazandırarak ekilen ürünlerin daha verimli ve havalandırılmış bir toprakla buluşmasını sağlayabilirsiniz. Üstelik kimyasal gübrelere başvurmak yerine doğal yöntemlerle bunu başarabilir ve arazi tahribatlarının önüne geçebilirsiniz. Pek çok faydasından söz edebileceğimiz kompostun hazırlık aşamasında da sizler için keyifli olacağına emin olabilirsiniz. Böyle doğa dostu bir adım atarken kim heyecanlanmaz ki? Kompost’a dair merak edilenleri sizin için derledik. Kişisel yaşantısında sürdürülebilir adım atmak isteyenleri böyle alalım!
Kompost yapımında neler kullanılıyor?
Kompost yaparken biri yeşil, diğeri kahverengi, iki türlü malzeme kullanılıyor. Azot sağlayan yeşil malzemeler, sebze ve meyve atıkları, taze otlar, yeşil yapraklar, çay atıkları, yumurta kabukları; kahverengi malzemeler ise dal ve ağaç kabukları, kuruyemiş kabukları, talaş, kuru yapraklar, çam iğneleri, saman ve saplardan oluşabiliyor. Kompostun içinde genelde yarı yarıya bir oran tercih ediliyor. Ayrıca çürümeyi hızlandırmak için yeni kesilmiş ot ve su da kullanmak gerekiyor. Neden mi? Çünkü kompostu oluşturan en önemli bileşenlerden biri nem.
Kompostun türleri nedir?
Kompost için birkaç alternatif var demiştik. Bu yöntemleri soğuk ve sıcak olarak ikiye ayırabiliriz. Soğuk kompost daha kolay ve az riskli olan yöntem. Sıcak kompost ise çok daha çabuk ama aynı zamanda bir o kadar hataya açık olabiliyor. İkisinde de mantık, yeşil ve kahverengi malzemeleri doğru oranda üst üste yerleştirmek ve doğru şekilde çürümelerini sağlamak. Soğuk kompost yapmak bir yıl kadar alabiliyor. Sıcak kompost ise bir ay kadar bir sürede oluşuyor.
Kompost nasıl yapılır?
Kompostunuzun düzgün olabilmesi için sağlıklı bir nem ve hava dengesi sağlamak şart. Bu sebeple 3 gün ile 1 hafta arasında sıklıkla karıştırıp kompostunuzu havalandırmanız gerekiyor. Nem dengesini sağlamak için kompostunuz kurursa biraz su ekleyebilirsiniz ya da taze yeşil malzemeler ekleyebilirsiniz. Kompostunuzun çok sulu olması hâlinde de kahverengi malzemelerden eklemeler yaparak dengeyi sağlayabilirsiniz. Püf noktası, malzemeleri eklediğiniz her sefer üzerlerini ağaç talaşı, saman, kuru yaprak gibi karbon içerikli bir malzemeyle tamamen kapatmanız. Bu sayede kompostunuz sineklenmez ve kötü koku oluşumunu engellersiniz. Soğuk havalarda kompostlaşma süresinin yavaşlayacağını da hatırlatalım.
Kompost yaparken nelere dikkat etmelisiniz?
Oldukça kolay olan bu doğa dostu yöntemin elbette dikkat edilmesi gereken birkaç detayı var.
Kompost’a girmemesi gereken malzemeler var. Bunlar, kalan yağlı yiyecekler, tohuma kaçmış otlar, çay ve kahve poşetleri ve elbette plastikler ve toprağın içinde görmek istemeyeceğimiz işlenmiş kağıt, temizlik malzemeleri gibi şeyler. Özellikle soğuk kompostta et, balık, süt gibi hayvansal ürünler ve narenciye girmemeli. Komposttaki nem oranı nemli bir sünger gibi olmalı. Çok su eklerseniz mikroorganizmalar boğulur ve ölürler. Malzemelerden kompost oluşmaz, sadece çürürler. Isı derecesini termometreyle ölçebilir ya da uzanıp elinizle ortasını kontrol edebilirsiniz. Dokunduğunuz kompost ılık olmalı. Kompostunuz ısı vermeyi bırakıp böceksiz, hoş kokulu, çikolatalı kek gibi tane tane olduğunda her şey hazır demektir. Çiçeklerinizin, bahçenizdeki meyve sebzelerin toprağına ekleyebilirsiniz.
Kompost yapımının inceliklerinden bahsettik sonra kompost olarak kullanabilecek 15 atık neler gelin birlikte bakalım!
Kompost Olarak Kullanabilecek 15 Organik Atık
Yukarda yeşil ve kahverengi olarak iki kategoriye ayırdığımız kompost malzemelerini sizin için bir de listeyelim istedik.
Yeşil Malzemeler
Meyve atıkları
Sebze atıkları
Yumurta kabukları
Çim biçim artıkları
Yaş taze otlar
Çay atıkları ve kahve çekirdekleri
Kahverengi Malzemeler
Kuru yapraklar
Kuruyemiş kabukları
Solmuş çiçekler
Talaş
Gazete kâğıdı
Saman
Dal ve ağaç kabukları
Kompost yapımında kaçınılması gereken malzemeler nelerdir?
Kompost yapımı için fayda sağlayan ürünler kadar bir de kompostunuza zarar verecek bazı malzemeler var. Hazırladığınız komposttan maksimum verim alabilmek için kaçınmanız gereken malzemeler ise şöyle;
Hayvansal gıdalar
Yağlı yiyecekler
Köpek ve kedi dışkısı
Ambalajlı ürünler
Plastikler
Çürümüş bitkiler
Narenciye kabukları (asit oranı yüksek olduğu icin az kullanılmalı)
Artan et, tavuk, balık, kemikler, kabuklu deniz ürünleri,
Süt ürünleri (kötü kokular üretir ve başka mikrorganizmalara ev sahipliği yapar)
Atık yağlar
Kızartma yağları
Metal ve kumaş
Hayvan kumu
Kompostunuzu hazırlamanız için belli püf noktaları vermişken toprağa ve doğaya faydalarından bahsetmezsek olmaz tabii ki. Doğayı seven ve onunla uyumlu yaşamak isteyen kişiler için evde kendi kompostunu hazırlamak çok keyifli olacaktır. Bir de faydalarını hep aklımızda tutarsak düzenli bir alışkanlığa dönüşmemesi neredeyse imkânsız.
Kompostun faydaları nelerdir?
Öncelikle sürdürülebilirlik için oldukça değerli olduğunu söylemeden geçmeyelim.
Organik atıklar tekrar dönüşüme dahil edilerek değerlendirilmiş olur. Çöpe atılan ve değerlendirilmeyen bitki ve hayvan kaynaklı atıklar birikerek veya yakılarak kirliliğe sebep oluyorlar. Ancak, doğal süreçler sayesinde oldukça faydalı ve değerli bir kaynağa dönüşümü oldukça basit. Başka bir bakış açısıyla yaklaştığınızda sorunun kendisinin aslında çok değerli bir çözümün de parçası olduğunu fark ediyorsunuz.
Toprağın pH dengesini düzenler.
Toprağın pH seviyesi fazla yüksek veya düşük olduğunda bitkilerin topraktaki besinleri kullanması zorlaşabilir. Bol miktarda kompost eklenen toprakta bitkilerin ihtiyaç duyduğu pH seviyesi daha geniş bir aralığa yayılacağından bitkilerin beslenme süreçleri için daha esnek koşullar ortaya çıkıyor.
Toprak yapısını iyileştirir ve zenginleştirir.
Agregat sağlar. Bunu biraz açmak gerekirse; agreat topraktaki kil, mil, kum fraksiyonlarının organik materyal ile canlı salgıları sayesinde oluşturdukları en küçük doğal toprak parçasına verilen isimdir. Kompost özellikle çok killi, kumlu topraklardaki organik madde miktarını artırıyor, böylelikle toprağın nefes almasını sağlıyor.
Toprağın havalanmasını sağlar.
Toprak yüzeyinde havadar bir katman oluşmasını sağlayarak çeşitli toprak canlılarının hareket etmesini kolaylaştırır. Toprak rahatça nefes alır ve yetiştirdiğiniz bitkilerin köklerinin potasyum alımı kolaylaşır.
Sürdürülebilirlik, çevre dostu alternatifler, geri dönüşüm ile ilgili farklı alanlardaki yeni trendler hakkında öğrenmek istediğiniz konu başlıkları varsa sürdürülebilirlik başlığındaki diğer yazılarımıza göz atmayı unutmayın!
